Nie wiem, czy u Ciebie tak jest, ale ja dość prosto mogę posegregować ludzi po tym jak się do mnie zwracają. Na podstawie tego, czy używają zdrobnienia wypowiadając moje imię, czy pełnej formy, łatwo mi ich przyporządkować do kategorii z określonym poziomem zażyłości. Oczywiście zdarzają się wyjątki, jak jeden koleś z trzeciego roku studiów, który zawsze używał formy bezosobowej, mimo, że mieliśmy ze sobą dość bliski kontakt, ale zasadniczo działa.

I wygląda to mniej więcej tak:

Panie Janie – domena urzędników, akwizytorów, telemarketerów i pracowników banku – ludzi, z którymi nic mnie nie łączy. Zawsze, gdy słyszę to sformułowanie wiem, że rozmowa skończy się utarczce słownej. Albo oni nie będą chcieli załatwić sprawy, z którą przyszedłem, albo ja nie będę chciał oferty, którą chcą mi wcisnąć.

Jan – tak zwracają się do mnie nowo poznane osoby, zazwyczaj na konferencjach, które chcą dodać powagi naszej relacji. A w zasadzie, to ukazać siebie jako turbo profesjonalistę i poważnego gościa, który jest człowiekiem interesu. I piszę „gościa”, bo w 90% dotyczy to facetów.

Janek – najbardziej neutralna i najmniej nacechowana emocjami forma. Tego zdrobnienia używają głównie znajomi – ludzie, z którymi skądś tam się znam i co jakiś czas się widujemy, ale nie czytamy sobie przypowieści biblijnych na dobranoc. Ani nawet streszczenia „Calineczki”.

Jasiu – wołacz zarezerwowany dla najbliższych. Tylko przyjaciele i ludzie, z którymi przepłynąłem morze wódki tak do mnie mówią. A że nie uprawiam tego sportu od kilku lat, to jest ich niewielu.

Jasiek – ile bym nie miał lat dla mojej mamy zawsze będę „Jaśkiem”. Poza nią, ostatni raz tak zwracała się do mnie wychowawczyni w liceum. Wydawało jej się, że w ten sposób będzie bardziej po kumpelsku i szybciej się zziomujemy. No, nie wyszło.

Jaś – to dość zabawne, ale jedyną osobą, która kiedykolwiek użyła tej formy na głos jest mój przyjaciel Patryk. Co najlepsze, używał jej przez dobre 5 lat naszej znajomości, bo wydawało mu się, że to najsensowniejsze zdrobnienie mojego imienia. Później poszliśmy do liceum i okazało się, że to jednak siara.

Panie Janku – absolutny fenomen i hit hitów. Coś co zdecydowanie wyróżnia nas na arenie europejskiej i ogólnoświatowej, bo nie spotkałem się z tym, żeby podobne połączenie funkcjonowało w jakimś innym języku. Ta zbitka zwrotu „per pan” i zdrobnienia „Janku” powinna zostać wpisana na listę dóbr narodowych.

Z jednej strony niby komunikujemy się oficjalnie i wpychamy dialog w formalne ramy, a z drugiej chcemy by była to rozmowa kumpelska bez zachowywania dystansu adekwatnego dla pierwszej części zwrotu. Innymi słowy, sposób na bycie oficjalnym ziomem. Myślisz, że jakaś inna nacja by na to wpadł? Polak potrafi.

Ja najczęściej używałem „pani Halinko” w dziekanacie i „panie Heniu” do wszelkiej maści „fachowców”. Podwyższało to skuteczność kontaktu o jakieś 300%. Z kolei, w stosunku do mnie tę formę stosują najczęściej osoby, które muszą się ze mną komunikować na polu biznesowym. I robią to pierwszy raz. Niby czują, że powinno być oficjalnie, ale widzą, że mega młodo wyglądam, więc w sumie nie wiedzą jak zgadać, przez co są skonfundowane i wyjeżdżają z „pana Janka”. Ta zbitka wydaje mi się tak śmieszna, że przy drugim mailu zawsze proponuję, żebyśmy po prostu przeszli „na ty”.

A Tobie w jakich sytuacjach najczęściej się zdarza być jednocześnie oficjalnym i kumpelskim?

Zostałem wychowany w kulcie skromności i posypywania głowy popiołem. Zawsze, gdy na Wigilii ktoś chwalił babcię za uszka z kapustą i grzybami, zachwycając się jakie są dobre, mówiła, że nieprawda. Albo że raz jej się udało, bo normalnie są średnie. A były boskie! I to za każdym razem! Zresztą sernik i szarlotka też bardzo pierwszoklasowe. Zawsze, gdy ktoś otwarcie doceniał jej pracę widziałem dumę na jej twarzy, ale i jednocześnie spore zakłopotanie – jak przyjąć słowa uznania? Jak reagować na komplementy?

Nie chcę wszystkiego sprowadzać do hasła „mentalność Polaków”, ale z grubsza rzecz ujmując, jako naród nie jesteśmy nauczeni jak radzić sobie z komplementami. I celowo użyłem zwrotu „radzić sobie”, bo dla większości miłe słowa to problem, z którym za bardzo nie wiadomo co zrobić. Niby każdy chciałby dostać, ale jak już się pojawia, to sprawia tylko, że czujemy się niezręcznie. Bo przecież skromność to cnota i jak tu się zachować, żeby przypadkiem ktoś nie posądził nas o pychę i zarozumiałość?

Najczęściej ludzie w takiej sytuacji przyjmują jedną z 4-ech strategii:

Deprecjacja tematu

– Gratuluję srebra w mistrzostwach pływackich, rewelacja!
– Aaa, to nic takiego. No, udało się, tyle.
– Co ty mówisz, przecież to wielki sukces i kawał ciężkiej roboty!
– Nie no przesadzasz, to przecież tylko zwykłe zawody, każdy mógł je wygrać.

Umniejszanie tego, co zrobiłeś jest bezsensowne dla obu stron – zarówno dla Ciebie jak i Twojego rozmówcy. Dla Ciebie, bo się nie cenisz i nie jesteś dumny z tego, co zrobiłeś i nie uważasz nawet, że to coś na co warto zwrócić uwagę. Trudno rozwijać się i piąć w górę bez świadomości własnych atutów i przekonania o własnej wartości. Zaprzeczanie komplementom jest też głupie z perspektywy osoby, która Ci je prawi, bo niby co ma pomyśleć w takiej sytuacji? Że źle zrobiła doceniając Twoje osiągnięcia, bo to przecież nieistotna pierdoła?

Zbycie pochlebstwa ciszą

– …a tak w ogóle to świetne zdjęcia z Tunezji, wyszłaś na nich zjawiskowo.
– …

Próba przemilczenia pochwały w oczekiwaniu na grom z jasnego nieba, to chyba najgorsze wyjście z możliwych. Bo ten piorun, mimo oczekiwań i ściągania go myślami, nie uderza, a Wy stoicie w niezręcznej ciszy. I stoicie. I stoicie. I stoicie. Aż nie udasz, że woła Cię znajomy, dzwoni do Ciebie telefon, albo nie dostaniesz zawału.

Zmiana tematu

– Cześć Karolina! Rety, fantastyczna sukienka, wyg…
– Cześć Janek! Co u ciebie? Jak było w Krośnie, dobrze się bawiłeś na Podkarpaciu?

To technika z kategorii „najlepszą obroną jest atak”. Jeśli zaatakujesz znienacka, w połowie zdania, rozmówca będzie w takim szoku, że zacznie odpowiadać na Twoje pytania. I nawet nie zauważy, że chamsko mu przerwałaś, gdy chciał powiedzieć Ci coś miłego. Unikniesz krepującej sytuacji, w której może i nawet byś się zarumieniła, ale możesz mieć pewność, że już drugi raz nie będzie się silił na serdeczne gesty.

Przyjęcie komplementu i podziękowanie

Jedyne adekwatne rozwiązanie. Serio, przerabiałem wszystkie scenariusze i najsensowniejszą reakcją na komplementy, niezależnie czego by one nie dotyczył, jest po prostu przyjęcie ich i powiedzenie „dziękuję”. Tyle. Jeśli jesteś w czymś dobry, zupełnie nie ma powodu, by męczyć się fałszywą skromnością, bądź tego wypierać. Jesteś asem w danym temacie i ludzie to widzą. Bez znaczenia, czy pieczesz ciasta, grasz na skrzypcach, robisz zdjęcia, wyplatasz kosze z wikliny, czy kodzisz aplikacje mobilne.

Podziękuj za ciepłe słowa i poczuj zajebistość w lewym górnym rogu klatki piersiowej. Naprawdę, ludzie doceniają Cię nie po to, żebyś czuł się źle.