Od urodzenia, aż do połowy liceum nienawidziłem czytać książek i większość mojej biblioteczki to były pozycje z serii „Strrraszna historia”. Z czytaniem lektur odpadłem gdzieś na etapie „Janka muzykanta”, a potem zacząłem rzucać na tacę w podzięce za streszczenia. Torturowany „Dziećmi z Bullerbyn”, z „Krzyżakami”, czy „Potopem” nawet nie próbowałem się mierzyć. Odpadałem przed końcem pierwszego rozdziału i sięgałem po bryka. Książki kojarzyły mi się z karą. Byłem raczej grzecznym dzieckiem, ale gdy zdarzało mi się podpalić dom sąsiadów, babcia nie wyciągała pasa, tylko kazała siąść do „Pana Wołodyjowskiego”. Zazdrościłem dzieciom, które miały po prostu szlaban na telewizor. Czytanie było dla mnie cierpieniem i nie rozumiałem, jak ktoś mógł to robić z własnej woli.
Wszystko się zmieniło, kiedy kumpel namówił mnie na przeczytanie „Gry” Neila Straussa. Nagle okazało się, że pokonywanie kolejnych stron nie musi być bosym spacerem po szkle, bo nie dość, że forma wchodziła bez popijania, to jeszcze treść miała cokolwiek wspólnego z moim życiem. A konkretnie była odpowiedzią, na wiele bieżących bolączek. Pochłonąłem ją w kilka dni, a gdy skończyłem, pojawiło się we mnie dziwne uczucie. Uczucie, którego dotąd nie znałem i o które nigdy wcześniej bym się nie podejrzewał.
Chciałem przeczytać jeszcze jedną książkę.
W 2017 roku 62% Polaków nie przeczytało żadnej książki. Ponad połowa narodu przez bite 365 dni nie miała w swoich rękach nawet jednej pozycji. Jako osoba, która pisze, a przede wszystkim z tego pisania żyje, powinienem się oburzać, że Polacy nie czytają książek i rzucać w nich piorunami, ale szczerze mówiąc, momentami im się nie dziwię. Zwłaszcza widząc, jak zachowują się „bibliofile” i „miłośnicy literatury”. Czasami jest mi zwyczajnie za nich wstyd.
Czemu?
Sugerowanie, że osoby czytające są lepsze
Słyszeliście kiedyś, żeby ktoś uważał się za nadczłowieka, tylko dlatego, że słucha muzyki? Nie konkretnego gatunku, czy zespołu, po prostu muzyki? Albo, żeby jakiś kinomaniak manifestował wyższość nad resztą społeczeństwa, bo spędza każde popołudnie przed ekranem? Jak nadętym egocentrykiem trzeba być, żeby wmawiać reszcie ludzi, że jest się lepszym, tylko dlatego, że konsumuje się dany rodzaj wytworu kultury?
Co najśmieszniejsze, „miłośnicy literatury” uważają się najczęściej za niezwykle oświeconych, jednocześnie zupełnie nie zauważając, że to nie forma danego wytworu decyduje o jego wartości, tylko bezpośrednio sam wytworu. Jak można uznać, że książki wyłącznie dlatego, że są słowami na papierze, są lepsze niż albumy muzyczne, czy filmy? Trzeba mieć klapki na oczach, żeby stwierdzić, że książki z samej definicji niosą ze sobą więcej emocji i treści, niż choćby gry wideo.
To tak jakby powiedzieć, że spodnie są lepsze od butów, bo powstały w historii ludzkości jako pierwsze. Głupie, co?
Gardzenie osobami, które nie czytają
Dawanie do zrozumienia osobom nieczytającym przez osoby czytające, że wyłącznie przez brak kontaktu z literaturą są gorsze, jest w naszym kraju na porządku dziennym. W telewizji, w radiu, w internecie, słyszymy, że to wstyd nie czytać książek i skromne czytelnicze CV źle świadczy o człowieku. Tak jakby sam fakt kontaktu ze zdaniami wydrukowanymi na papierze sprawiał, że komuś rośnie współczynnik IQ.
Rynek wydawniczy jest przecież pełen gówno-książek i pseudoliteratury, która robi więcej złego niż dobrego. Choćby książka Beaty Pawlikowskiej o depresji, czy Karoliny Szostak o odżywianiu. Samo przerabianie drzew na pokryty tuszem papier nie sprawia, że ktokolwiek staje się mądrzejszy. Ważniejsze od pytania „czy czytasz?” jest „co czytasz?”. Co z tego, że spędzasz każdy wieczór z Kindlem w dłoni, jeśli masz na nim „50 twarzy Greya”?
I jeszcze to hasło „nie czytasz, nie idę z tobą do łóżka”. Gratuluje doboru partnera seksualnego pod kątem rodzaju konsumowanych wytworów kultury bez sprawdzania jakiej są one jakości. Nie mówiąc o tym, że jakoś do muzyki nie zachęca się ludzi przekazem „nie słuchasz = jesteś chujowy”. Wyobrażacie sobie, że jakaś wytwórnia filmowa próbowałaby przyciągnąć do ich nowej produkcji ludzi, mówiąc im wprost, że są beznadziejni, bo nie oglądają ich filmów? Nie ma to jak kogoś obrazić, żeby sprzedać mu swój produkt. Poczułeś się zachęcony?
Masturbowanie się do swojej biblioteczki
Tak jak nie czuję się jakoś specjalnie wyjątkowy przez to, że myję zęby, tak samo nie miałem poczucia, że przynależę do jakiejś osobnej grupy społecznej wyłącznie przez to, że czytam książki. Okazało się, że jak zwykle nie miałem racji. Na Facebooku jest sporo grup „czytelniczych”, przeznaczonych dla „prawdziwych miłośników literatury”, na przemian licytujących się między sobą, kto z nich jest największym bibliofilem i onanizujących do przeczytanych tytułów.
Przykładowy post? „Miałam kupić dziecku buty, ale trafiłam na wyprzedaż w Matrasie i już po wypłacie, hihihi”. Albo: „Spóźniłam się 3 godziny do pracy, ale przecież nie mogłam zostawić niedokończonego rozdziału #robotaniezając”. Ewentualnie: „Gdyby w Twoim domu wybuchł pożar i miałbyś wybór: uratować swoją rodzinę albo biblioteczkę, to ile tomów <Gry o tron> byłbyś w stanie unieść?”. I oczywiście masowe spamowanie fotami harlekinów trzymanymi na gołych nogach z patetycznym opisem, jakby to była jakaś „Iliada”.
Po setnym brandzlowaniu się do tego, że ktoś kupił siatkę kryminałów Mroza i siostra będzie musiała odwołać ślub, bo nie wyjdzie domu, dopóki nie skończy czytać, musiałem przemyć oczy spirytusem. Nigdy nie wiadomo, czy to nie jest zaraźliwe.
Fetyszyzowanie czytania
W moim odczuciu to największa bariera, która blokuje ludzi zupełnie nieczytających przed sięgnięciem po pierwszą książkę. Mam wrażenie, że kontakt z literaturą, za sprawą głównych zainteresowanych, urósł do rozmiarów takiego odchyłu jak jedzenie pizzy sztućcami. Media literackie pompują wokół książek atmosferę wyjątkowości, jakby Pan Jezus zeszedł z niebios i sam własnymi rękami zapisał te wszystkie strony, przez co większość ludzi się tego boi, bo czytanie nie jest przedstawiane jako coś zupełnie normalnego i naturalnego.
Mimo że kinematografia ma swoje festiwale, nagrody i też całą szopkę, to filmy nie są komunikowane jako dar od Boga zarezerwowany dla wybranych, tylko jak rozrywka. Dla śmiertelników. Literatura jest dokładnie tym samym, ale klęka się przed nią i pada na twarz, jakby chodziło o bliskie spotkanie trzeciego stopnia, a nie po prostu miłe spędzenie czasu. A właśnie to robi większość książek, dokładnie to samo, co wszystkie inne wytwory kultury: pomagają miło spędzić czas.
Po prostu.
Co zrobić, że więcej osób czytało książki?
Wrzuć na Facebooka, Instagrama albo Twittera zdjęcie ostatniej pozycji, która złapała Cię za serce i powiedz, z jakiego powodu warto po nią sięgnąć. Bez zadęcia i patetycznych gadek. Jeśli czytelnicy nie będą pokazywać, że czytanie jest naturalną czynnością i mówić o książkach na luzie, tak jak się mówi o filmach Marvela, to skąd osoby nieczytające będą miały wiedzieć, że warto się nimi zainteresować?
Nic nie ma takiej siły przebicia jak pozytywna rekomendacja. Myślisz, że wódka sprzedaje się tak dobrze dlatego, że osoby pijące zachęcają innych słowami „to wstyd, że w tym roku nie wypiłeś jeszcze ani jednego kieliszka”?